Alergiczne choroby oczu – rodzaje, objawy, leczenie

17 czerwca 2021

Z roku na rok z alergiami zmaga się coraz więcej Polaków. W sezonie najintensywniejszego pylenia roślin, czyli wiosną oraz latem, alergicy obserwują nie tylko zaostrzenie alergicznego nieżytu nosa, ale także nieprzyjemne objawy związane z narządem wzroku. Oczy są szczególnie narażone na wystąpienia reakcji alergicznej z uwagi na brak istotnych mechanicznych barier, które uniemożliwiałyby dotarcie alergenów na powierzchnię oka. Jakie są objawy alergicznych chorób oczu? Jak sobie z nimi radzić?

Alergiczne choroby oczu – czym się charakteryzują?

Szacuje się, że z alergicznymi chorobami oczu zmaga się około 20-30% populacji. Mogą one dotyczyć różnych struktur oka, głównie spojówek, nieco rzadziej rogówek, mogą również obejmować skórę wokół oczu, powieki, błonę naczyniową, twardówkę, a nawet nerw wzrokowy. Alergenami, które wywołują objawy alergicznych chorób narządu wzroku są głównie pyłki traw, chwastów, kwiatów i drzew. Uczulenie na oku mogą także powodować roztocza kurzu domowego, pleśnie, ślina, sierść zwierząt domowych czy niektóre substancje stosowane w kosmetykach pielęgnacyjnych lub do makijażu.

Najczęściej występujące alergiczne choroby oczu to:

• alergiczne zapalenie spojówek,
• atopowe zapalenie spojówki i rogówki,
• kontaktowe zapalenie skóry powiek i spojówek.

Alergiczne zapalenie spojówek – objawy

Alergiczne zapalenie spojówek jest spowodowane reakcją zapalną, występującą się na skutek kontaktu z alergenami bądź substancjami toksycznymi i wytworzeniem przez organizm przeciwciał swoistych IgE. Objawy mogą mieć charakter ostry, pojawiają się najczęściej w sezonie wiosenno-letnim (alergenami są wówczas przede wszystkim pyłki roślin wiatropylnych) lub przewlekły, gdy organizm ma kontakt z czynnikami drażniącymi przez cały rok (mogą to być roztocza kurzu domowego, grzyby, lateks czy sierść zwierząt domowych). Sezonowe alergiczne zapalenie spojówek to najczęstsza choroba alergiczna oczu, często współistnieje z alergicznym nieżytem nosa, świądem skóry czy pokrzywką.

Jak wyglądają oczy alergika? Objawy alergicznego zapalenia spojówek to:

• świąd oka,
• zaczerwienienie,
• pieczenie,
• uczucie ciała obcego w oku,
• łzawienie (wydzielina jest przezroczysta, wodnista),
• obrzęk,
• rzadziej: światłowstręt, zmiany skórne wokół oczu (tzw. wyprysk powietrznopochodny) i zaburzenia widzenia.

Zapaleniu spojówek może towarzyszyć alergiczne zapalenie powiek. Dominującym objawem jest wówczas świąd skóry wokół oczu, pojawia się też obrzęk powiek i zaczerwienienie. Alergia powieki może mieć też związek ze stosowaniem kosmetyków zawierających substancje uczulające. 

Leczenie alergicznego zapalenia spojówek

Podstawą leczenia alergicznych chorób oczu jest łagodzenie nieprzyjemnych objawów. Lekarz może zalecić także:

• ograniczenie kontaktu z alergenami (o ile to możliwe),
• przyjmowanie leków, np. przeciwhistaminowych, a w szczególnych przypadkach także  kortykosteroidów (miejscowo),
• zastosowanie odczulania (immunoterapii); tę metodę leczenia alergicznego zapalenia spojówek stosuje się w przypadku potwierdzonego związku objawów z kontaktem z konkretnym alergenem.

Kontaktowe zapalenie skóry powiek i spojówek

Kontaktowe zapalenie skóry powiek i spojówek występuje po bezpośrednim zetknięciu z alergenem lub substancją uczulającą, najczęściej są to: detergenty, leki okulistyczne, kosmetyki zawierające barwniki i substancje konserwujące, lateks. Objawami tej choroby są: świąd powiek, zaczerwienienie oka, pojawienie się wodnistej wydzieliny po około 24-72 godzinach od ekspozycji na alergen.

Podczas badania okulistycznego lekarz może zauważyć poszerzenie naczyń spojówki, drobne owrzodzenia, czasami punktowe ubytki nabłonka rogówki i jej zapalenie. Jeśli podejrzewa się, że przyczyną może być reakcja na kilka substancji uczulających, zaleca się wykonanie testów płatkowych.

Leczenie kontaktowego zapalenie skóry powiek i spojówek

Leczenie kontaktowego zapalenia skóry powiek i spojówek wymaga usunięcia z otoczenia chorego substancji uczulającej. Miejscowo stosuje się maści immunosupresyjne lub steroidowe. Ponadto nie należy dotykać i trzeć oczu, warto zastosować chłodne okłady z soli fizjologicznej oraz sztuczne łzy bez konserwantów. Konieczne jest też ograniczenie stosowania miejscowego wszelkich leków i kosmetyków. Doustnie można przyjmować leki przeciwhistaminowe dodatkowo łagodzące świąd.

Atopowe zapalenie spojówek i rogówki

Obustronne atopowe zapalenie spojówek i rogówki ma poważniejszy przebieg, występuje u osób chorujących na atopowe zapalenie skóry (AZS), czyli przewlekłą, nawrotową dermatozę o podłożu alergicznym. Zmiany w narządzie wzroku pojawiają się po kilku latach trwania choroby, a szczyt zachorowań przypada na 3.-5. dekadę życia.

Objawy ze strony spojówek i rogówki pojawiają się po kontakcie z alergenem. Pobudza on komórki odpornościowe, które nie działają prawidłowo, co powoduje rozwój stanu zapalnego oka. Są to:

• obustronne zmiany na skórze powiek (typowe dla AZS),
• zaburzenia wzrostu rzęs i brwi,
• podrażnienie mieszane spojówek,
• występowanie brodawek na spojówce powiek,
• śluzowo-ropna wydzielina,
• światłowstręt, łzawienie, świąd i pieczenie.

Atopowe zapalenie skóry pod oczami i atopowe zapalenie skóry powieki dodatkowo powoduje suchość skóry z cechami lichenifikacji (jest to „starczy wygląd” oczu). Dość często w tej chorobie pojawia się również zgrubienie, a nawet zwłóknienie powieki. Wszystkie zmiany skórne na powiekach mają charakter atopowy.

Leczenie atopowego zapalenia spojówek i rogówki

W leczeniu atopowego zapalenia spojówek i rogówki stosuje się terapię farmakologiczną miejscową i ogólną oraz immunoterapię. Jednocześnie zaleca się podjęcie działań prewencyjnych oraz zapobiegających powikłaniom. W czasie zaostrzenia objawów oraz w przypadku wystąpienia zespołu suchego oka, lekarze zalecają uzupełnienie leczenia o stosowanie tzw. sztucznych łez, które wspierają naturalną barierę ochronną oka i łagodzą dolegliwości związane z alergią.

Zapobieganie atopowemu zapaleniu spojówek i rogówki oraz atopowemu zapaleniu skóry na powiekach sprowadza się do unikania kontaktu z alergenami. Powoduje to osłabienie objawów choroby lub ich ustąpienia, a tym samym umożliwia zmniejszenie dawek lub całkowite odstawienie leków. Nieleczone schorzenie może doprowadzić do rozwoju ciężkich powikłań, powodujących trwałe uszkodzenie wzroku, a w skrajnych przypadkach – także do całkowitej utraty wzroku.

Jak przetrwać sezon pylenia? Wskazówki dla osób z alergią powiek i oczu

1. Powstrzymaj się od dotykania powiek i pocierania oczu, nawet wtedy kiedy bardzo swędzą.
2. W przypadku nasilenia objawów stosuj zimne kompresy, które złagodzą świąd.
3. Stosuj tzw. sztuczne łzy – pomagają wspierać barierę powierzchniową oka i usuwać z niego alergeny.
4. Używaj oczyszczaczy powietrza – to sposób na minimalizowanie kontaktu z alergenami.
5. Unikaj kontaktu z czynnikami drażniącymi, takimi jak: smog, dym nikotynowy, opary substancji chemicznych.
6. Ograniczaj czas pracy przy komputerze – rzadszy odruch mrugania przyczynia się do nieprawidłowego nawilżenia oka i słabszego wypłukiwania z niego alergenów.
7. Jeśli nosisz soczewki kontaktowe, rygorystycznie przestrzegaj zasad higieny.
8. Noś okulary – stanowią one naturalną barierę, która ogranicza ekspozycję na alergeny.