Daltonizm, czyli na czym polega zaburzenie rozpoznawania barw?

Daltonizm jest przez wiele osób mylnie odbierany jako wada wzroku, na której skutek osoba nim dotknięta (daltonista) nie rozpoznaje żadnych kolorów. Może się zatem kojarzyć z postrzeganiem świata jako całkowicie szarego. Tak zwana „ślepota barw” w rzeczywistości wygląda jednak nieco inaczej, a jej objawy mogą być przez daltonistę całkowicie niezauważone. Słowem: nie zawsze będzie sobie zdawał sprawę z tego, że widzi inaczej. Przeczytaj, na czym polega daltonizm, po czym można go rozpoznać i czy da się go leczyć!

Co to jest daltonizm?

Daltonizm, tak zwana ślepota barw, to zaburzenie widzenia, którego efektem jest utrudnione rozpoznawanie kolorów. Daltonista (w większości przypadków) nie odróżnia od siebie następujących barw:

• czerwonej,
• pomarańczowej
• oraz żółtej.

Dlaczego „w większości przypadków”? Wyróżnia się bowiem różne rodzaje daltonizmu, co oznacza, że dotknięte nimi osoby mogą postrzegać świat zupełnie inaczej. Będą więc widzieć nie tylko inaczej od osób, które nie mają daltonizmu, ale także siebie wzajemnie – przy założeniu, że każda cierpli na inny jego typ.

Jakie są rodzaje daltonizmu?

Znane są trzy rodzaje daltonizmu:

• Monochromatyzm – najrzadszy, a przy tym najbardziej zbliżony do stereotypowego daltonizmu, według którego daltonista miałby całkowicie nie postrzegać barw. Monochromatystom rzeczywiście doskwiera całkowity brak percepcji koloru; można stwierdzić, że świat jest dla nich „szary”, czyli utrzymany w odcieniach popielatego, bieli czy czerni. Przyczyną takiej sytuacji jest nieprawidłowy rozwój 3 rodzajów czopków albo brak czopków siatkówki, co przekłada się dodatkowo na bardzo słabą ostrość wzroku.
• Dichromatyzm – dichromatyści mogą nie rozpoznawać barwy czerwonej albo mylić ją z zieloną, wówczas mówi się o protanopii. Drugą możliwością jest nierozpoznawanie koloru zielonego lub mylenie go z czerwienią, czyli deuteranopia, a trzecią – brak rozpoznawania barwy żółtej oraz niebieskiej – tritanopia. O dichromatyzmie mówimy, gdy co najmniej jeden z czopków siatkówki wrażliwych na światło jest nieprawidłowo rozwinięty lub w niej nie występuje.
• Trichromatyzm – trichromatyści są mniej wrażliwi na postrzeganie którejś z barw, co powoduje obniżenie jej nasycenia. Powodem takiego stanu rzeczy jest nieprawidłowa praca jednego lub większej liczby czopków siatkówki wrażliwych na światło pigmentów, w wyniku której ich szczytowa czułość zostaje przesunięta. Wyróżnia się dodatkowo trzy podrodzaje trichromatyzmu: protanomalia, w przypadku której czułość na barwę czerwoną jest obniżona, deuteranomalia – mniejsze postrzeganie zieleni oraz tritanomalia, obniżona percepcja koloru niebieskiego.

Przyczyny daltonizmu – czy daltonizm to wada wrodzona?

Odpowiedź na pytanie, czy daltonizm to wada wrodzona, jest twierdząca. To bowiem choroba dziedziczona, przy czym najbardziej na niego narażeni są mężczyźni – i to dwudziestokrotnie w stosunku do płci przeciwnej. Ma to związek z faktem, że daltonizm oddziałuje z chromosomem X, w którym znajduje się zdecydowanie więcej genów niż w chromosomie Y. Należą do nich między innymi te odpowiedzialne za postrzeganie barw. Warunkowane przez nie cechy człowieka, w tym daltonizm, są dziedziczone dokładnie w taki sam sposób, jak płeć.

Co istotne, za pojawienie się tych cech „dba” allel recesywny, czyli gen ustępujący allelowi dominującemu. Kobiety mają w genotypie zarówno allel recesywny, jak i dominujący, dlatego cechy „zaszyte” w recesywnym się nie ujawniają, ale są „przechowywane”. Kobiety pełnią zatem rolę nosicielek daltonizmu i przekazują go swoim dzieciom. Mężczyźni natomiast nie mają na chromosomie Y allela dominującego, przez co ten recesywny ujawnia swoje cechy, w tym daltonizm.

• Czy dziedziczenie to jedyna przyczyna daltonizmu?

Dziedziczenie jest najczęstszą przyczyną daltonizmu, jednak niejedyną. Możliwe jest również jego nabycie, a zatem utrata bądź pogorszenie percepcji barw w wyniku:

• chorób siatkówki,
• zaćmy,
• jaskry,
• retinopatii cukrzycowej,
• zwyrodnienia plamki żółtej,
• przyjmowania substancji psychoaktywnych,
• naturalnego procesu starzenia się.

Czy możliwe jest leczenie daltonizmu?

Na początku warto zaznaczyć, że całkowite wyleczenie daltonizmu wrodzonego nie jest możliwe. W jego przypadku zaleca się korzystanie ze specjalnych okularów korygujących, których specjalnie opracowane szkła zmieniają sposób postrzegania barw. Można jednak skorygować zaburzenia postrzegania kolorów nabyte np. w wyniku zaćmy. Przykładowym zabiegiem wykonywanym w takich przypadkach jest zastąpienie zmętniałej soczewki nową. Również w tym przypadku trzeba mieć na uwadze, że skuteczność leczenia, a także jego metody, uzależniają przyczyny choroby. Należy zatem zacząć od wizyty u specjalisty, który określi, z czym związane są zaburzenia. Jeśli np. z nieprawidłowościami zlokalizowanymi w obrębie siatkówki czy zaćmą, lekarz może zlecić wykonanie odpowiedniej operacji danego rejonu.

Doświadczeni specjaliści Optegry, którzy zajmują się między innymi kwalifikacją do wykonania laserowej korekcji wzroku, z przyjemnością doradzą w zakresie np. badania siatkówki. Warto zatem umówić się na wizytę i porozmawiać na temat dostępnych możliwości.