Zaćma wrodzona. Objawy, przyczyny, leczenie

10 kwietnia 2023

Zaćma wrodzona jest zaburzeniem rozwoju gałki ocznej i chorobą dotyczącą soczewki oka. Może istnieć już w chwili narodzin lub rozwinąć się w pierwszych latach życia. Często początkowo dokonuje się obserwacji zaćmy i ocenia rozwój dziecka. W przypadku zaćmy całkowitej niezbędna jest operacja najlepiej w pierwszych miesiącach życia. Jakie mogą być przyczyny wystąpienia zaćmy wrodzonej, czym objawia się ta choroba i co zrobić, aby wzrok u dziecka mógł rozwijać się w sposób prawidłowy? Sprawdź, na czym polega leczenie zaćmy u dzieci i jak poradzić sobie z tą trudną chorobą w sposób skuteczny.

Charakterystyka i objawy zaćmy wrodzonej 

Zaćma wrodzona jest chorobą, wskutek której dochodzi do zmętnienia soczewki, co przesłania wpadającemu światłu drogę do siatkówki oka, wpływając na pogorszenie ostrości wzroku i szereg innych zaburzeń. W przypadku choroby wrodzonej pojawia się ona już w przypadku dzieci w momencie narodzin i przybiera różne formy. Może to być zarówno zaćma częściowa, jak i całkowita. Wraz z upływem lat mogą pojawiać się kolejne schorzenia, takie jak zez, oczopląs, niedowidzenie. Choroba może mieć postać zaćmy jednoocznej lub dotyczyć obojga oczu.

Wśród charakterystycznych objawów zaćmy wrodzonej u niemowląt można wyróżnić uciskanie paluszkami oka (odruch palcowo-oczny), występowanie białych źrenic, wyraźny brak zainteresowania i reakcji na pokazywane przedmioty czy osoby. Charakterystycznym objawem jest również oczopląs oraz zez, zwłaszcza gdy zaćma dziecięca jest jednooczna.

Przyczyny zaćmy wrodzonej

Przyczyny i leczenie zaćmy wrodzonej są dość specyficzne. To szczególnie trudna choroba ze względu na fakt, że dotyka często najmłodszych pacjentów. Terapia bywa bardzo trudna, długa i towarzyszy jej intensywna rehabilitacja. Przyczyny powstawania zaćmy wrodzonej mogą wynikać z genetyki, choć bywają też następstwem występowania chorób takich jak: 

• cukrzyca,
• zakażenia wirusowe w ciąży (opryszczka, różyczka, świnka),
• zakażenia pierwotniakiem (Toksoplazma gondii, Toxocaracanis).

Do występowania zaćmy wrodzonej u noworodka przyczynia się też u ciężarnej pojawienie się takich chorób jak galaktozemia, choroba Wilsona, hipokalcemia czy choroba Fabry’ego. Zaćma wrodzona a poród i przebieg ciąży to zatem ścisła zależność. Zaćma może pojawić się u noworodków, które przyszły na świat z zaburzeniami chromosomalnymi. W szczególności narażone są dzieci z zespołem Downa, zespołem Pataua i zespołem Turnera. W tych zaburzeniach zaćma stanowi jedną ze składowych rozbieżności chromosomalnych.

Przyczyną zaćmy mogą być też schorzenia i urazy gałki ocznej, takie jak np. hiperplastyczne ciało szkliste, retinopatia wcześniaków, zapalenie błony naczyniowej, odwarstwianie się siatkówki i inne.

Rodzaje zaćmy wrodzonej

Zaćma wrodzona może dotyczyć soczewki wewnątrzgałkowej w różnym stopniu. Zmętnienie może też mieć różne przyczyny, lokalizację, a rozległość zmian bywa niekiedy znaczna, lub niewielka lub bardzo charakterystyczna. Dlatego można wyróżnić różne rodzaje tej choroby. 

• Zaćma warstwowa — najczęstszy typ choroby, w którym upośledzenie widzenia jest tylko częściowe.
• Zaćma całkowita i jądrowa — schorzenia wymagają leczenia operacyjnego, w przeciwnym wypadku mogą spowodować niedowidzenie, zez, oczopląs. 
• Zaćma błoniasta — pojawia się wtedy, gdy w pierwszym okresie życia dochodzi do przerwania ciągłości torebki soczewki. Zaćma torebkowa tylna i przednia — dotyczy tylnej lub przedniej torebki.
• Zaćma biegunowa tylna lub przednia — obejmuje tylną lub przednią torebkę oraz przylegające do nich masy soczewkowe.

Można też spotkać się z takimi określeniami jak zaćma wrodzona całkowita. Często taki przypadek określa się też jako leukokoria — zaćma wrodzona czy też objaw źrenicy białej. Zmiany występują na całej soczewce, co uniemożliwia rozwój widzenia u noworodka.

Zaćma wrodzona częściowa może natomiast być rozpoznana dopiero u kilkuletniego dziecka, kiedy objawy choroby zaczęły być wyraźnie zauważalne. Najczęściej jednak występuje zaćma starcza, pojawiająca się u ludzi w podeszłym wieku.

Leczenie zaćmy — operacja i inne metody

Korekcja zaćmy wrodzonej u dzieci może być przeprowadzona za pomocą kilku technik operacyjnych i zabiegowych. Podobnie może też być leczona zaćma wrodzona u dorosłego. Większość tych metod polega jednak na usunięciu zmętniałej soczewki oka i wszczepieniu sztucznej. Czasami też zostawia się bezsoczewkowość i wówczas aplikowane są twarde gazoprzepuszczalne soczewki kontaktowe albo miękkie soczewki kontaktowe.

Nowoczesne techniki zabiegowe umożliwiają wykonanie niewielkich nacięć gałki ocznej, dzięki  czemu inwazyjność działań zmniejsza się do minimum, a rekonwalescencja skraca. W sytuacji, gdy dojdzie do zeza lub oczopląsu, leczenie operacyjne jest nieuniknione. W przypadku zaćmy całkowitej dobrze jest przeprowadzić operację niedługo po urodzeniu — najlepiej w pierwszych tygodniach życia dziecka. Dotyczy to zarówno zaćmy jednoocznej, jak i typu obuocznego.

Zazwyczaj operacyjne usunięcie zmętnienia soczewki oka lub wszczepienie implantu wystarczy tylko w pozbyciu się zaćmy wrodzonej. Natomiast w celu rozpoczęcia normalnego funkcjonowania, niezbędna jest też rehabilitacja widzenia. Potrzebne jest właściwe zaopatrzenie optyczne dziecka, a także intensywna obturacja oka zdrowego w przypadku zaćmy jednoocznej. 

Najczęściej zadawane pytania