Zwyrodnienie plamki żółtej: przyczyny, objawy, leczenie

Zwyrodnienie plamki żółtej, zwane także zwyrodnieniem plamki centralnej siatkówki oka (AMD), to choroba okulistyczna, która jest najczęstszą przyczyną częściowej ślepoty pojawiającej się u osób dorosłych. Schorzenie charakteryzuje się stopniowym rozwijaniem się stanu zapalnego prowadzącym do uszkodzenia i degradacji komórek w siatkówce oka, co prowadzi do pogorszenia jakości widzenia i może mieć poważne konsekwencje.

Zwyrodnienie plamki żółtej jest jedną z najczęstszych przyczyn utraty ostrości wzroku i widzenia centralnego u osób powyżej 50. roku życia w krajach rozwiniętych. Przedstawiamy najczęstsze przyczyny i objawy choroby AMD, metody jej diagnozowania oraz dostępne opcje leczenia i zapobiegania jej rozwojowi.

Czym jest plamka żółta?

Plamka żółta, znana także, jako plamka centralna siatkówki, jest jednym z najważniejszych elementów naszego wzroku. To w tej małej, żółtej plamce, o średnicy zaledwie 0,5 mm, skupia się większość naszej ostrości widzenia. W plamce żółtej znajduje się bardzo dużo komórek światłoczułych, zwanych czopkami i pręcikami, które są odpowiedzialne za przetwarzanie informacji wzrokowej – widzenie kontrastowe oraz rozpoznawanie kolorów.

Jak łatwo się domyślić, z uwagi na to, że to ona w głównej mierze odpowiada za widzenie centralne, czyli umożliwia dostrzeganie najdrobniejszych szczegółów, rozróżnianie kolorów oraz czytanie – każde uszkodzenie plamki żółtej prowadzi do pogorszenia wzroku, a w skrajnych przypadkach nawet do ślepoty. Plamka żółta starzejąc się razem z naszym organizmem, jest też narażona na „zużywanie”, w wyniku czego, może dojść do rozwinięcia się schorzenia zwanego zwyrodnieniem plamki żółtej.

Zwyrodnienie plamki żółtej – czym jest? Jakie formy AMD wyróżniamy?

AMD (Age-related Macular Degeneration), czyli zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem jest schorzeniem siatkówki powodującym utratę widzenia centralnego. Choroba ta charakteryzuje się powolnym i bezbolesnym postępem. Zazwyczaj dotyka ona każdego oka, ale może mieć różne stopnie zaawansowania. W niektórych przypadkach AMD może rozwijać się szybciej, powodując nieodwracalną utratę wzroku w stosunkowo krótkim czasie.

Zwyrodnienie plamki żółtej najczęściej ujawnia się u osób po 50. roku życia, wg statystyk częściej dotyczy kobiet. Schorzenie może być dziedziczone.

Zwyrodnienie plamki żółtej może przybierać dwie postacie:

• zwyrodnienie suche – dotyczy ok. 90% osób dotkniętych chorobą. Wówczas w obrębie plamki żółtej pojawiają się drobne złogi cholesterolu, zwane druzami, które prowadzą do uszkodzenia komórek nerwowych i zubożenia tkanek. Dochodzi do powolnego zaniku fotoreceptorów, tzw. czopków w siatkówce oka, które biorą udział w procesie widzenia centralnego. Suche AMD może rozwijać się od kilku miesięcy, a nawet lat, przez lata degeneracja plamki rośnie i zajmuje coraz większe obszary, prowadząc do tak zwanego zaniku geograficznego. Zwykle jest to ostatni etap suchej postaci schorzenia. Pojawiają się problemy z ostrością wzroku, z czytaniem czy prowadzeniem samochodu, a widziane przedmioty przybierają nierealne kształty i rozmiary,
• zwyrodnienie mokre (wysiękowe) – występuje znacznie rzadziej, ale ma bardziej dynamiczny i drastyczny postęp choroby. Dochodzi wówczas do przerostu nieprawidłowych naczyń krwionośnych pod siatkówką centralną, które często przeciekają i krwawią, przyczyniając się do powstawania obrzęków i zbliznowaceń w polu widzenia. Dochodzi do szybkiego i poważnego uszkodzenia komórek w plamce żółtej, co prowadzi do stopniowej utraty wzroku oraz nieodwracalnego uszkodzenia siatkówki.

Objawy zwyrodnienia plamki żółtej – jak rozpoznać początkowe stadium choroby?

Początkowe objawy rozwijającego się zwyrodnienia plamki żółtej mogą różnić się w zależności od rodzaju choroby — AMD suchego lub mokrego.

W przypadku suchej postaci AMD objawy najczęściej są łagodne, trudne do poznania i zauważalne jedynie przez pacjenta. Jednym z pierwszych sygnałów ostrzegawczych może być pogorszenie jakości widzenia z bliży, spadek ostrości lub zniekształcenia obrazu. Osoby cierpiące na suche zwyrodnienie plamki żółtej, wraz z rozwojem choroby często doświadczają trudności w czytaniu, potrzebują silniejszego oświetlenia lub zwiększenia wielkości czcionki. Mogą mieć także problemy z prawidłowym odbieraniem wrażeń wzrokowych, takich jak nasycenie barw oraz doświadczać obniżonego wrażenia kontrastu.

Objawy AMD wysiękowego pojawiają się nagle i wymagają pilnej interwencji medycznej. Pacjenci najczęściej skarżą się na:

• zniekształcenie, falowanie lub zatarcie linii prostych np. drzwi, ścian czy okna,
• widzenie zdeformowanych kształtów i nierzeczywistych rozmiarów liter lub obiektów,
• mroczek centralny – jasna bądź ciemna plama w centrum pola widzenia,
• pogorszenie ostrości wzroku, niewyraźne widzenie centralne, czyli „na wprost”, utrudniające wykonywanie codziennych czynności.

Niektórzy pacjenci mogą nie odczuwać żadnych objawów w początkowej fazie choroby, dlatego też regularne wykonywanie badań wzroku jest bardzo ważne, zwłaszcza dla osób po 50. roku życia.

Przyczyny zwyrodnienia plamki żółtej

Dokładne przyczyny zwyrodnienia plamki żółtej nie zostały jeszcze w pełni zrozumiane. Istnieją jednak pewne czynniki ryzyka, które zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia choroby. Zalicza się do nich:

• zaawansowany wiek pacjenta – problemy z widzeniem i ryzyko rozwoju zwyrodnienia plamki żółtej rośnie wraz z wiekiem,
• palenie tytoniu,
• czynniki genetyczne – w rodzinach osób chorujących na AMD schorzenie występuje częściej,
• choroby ogólnoustrojowe, takie jak nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, otyłość, wysoki poziom cholesterolu,
• pochodzenie – osoby rasy białej chorują częściej,
• zanieczyszczenie środowiska, życie w stresie,
• dieta bogata w tłuszcze nasycone, uboga w kwasy tłuszczowe omega-3 i antyoksydanty m.in. witaminę E i C, 
• wzmożona ekspozycja na szkodliwe promieniowanie UV lub światła niebieskiego.

Metody leczenia zwyrodnienia plamki żółtej

Leczenie zwyrodnienia plamki żółtej zależy od rodzaju choroby i stopnia zaawansowania upośledzenia wzroku. Należy pamiętać, że suchej postaci AMD nie da się całkowicie wyleczyć, ale istnieją pewne strategie, które mogą pomóc w zahamowaniu postępu choroby i zachowaniu ostrości widzenia. Wymienić tutaj można przede wszystkim zdrową dietę, unikanie używek oraz indywidualnie dobraną suplementację m.in. luteiny, cynku czy kwasów omega-3.

Leczenie postaci wysiękowej AMD, jest możliwe, a najlepszą metodę postępowania w konkretnym przypadku dobiera lekarz okulista. Ważne jest, aby rozpocząć leczenie jak najszybciej po zdiagnozowaniu mokrego zwyrodnienia plamki żółtej. Wczesne rozpoznanie choroby i szybkie działanie mogą pomóc w zatrzymaniu rozwoju schorzenia i zachowaniu wzroku.

Źródła:

1. Zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem, Jablon E.P. ,Alfaro D.V. , Kerrison J.B. , Sharpe K.A. , Rodriquez Fontal M.2017
2. STARCZE ZWYRODNIENIE PLAMKI ŻÓŁTEJ – CHOROBA CYWILIZACYJNA XXI WIEKU, Benita Kostrzewa1, Adam Rojek2, Justyna Gabryś,Ewa Karuga-Kuźniewska4, Arleta Staszuk, Zbigniew Rybak, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu,Katedra i Zakład Podstaw Nauk Medycznych, Wrocław
3. „Poprawa efektu leczenia wysiękowej postaci zwyrodnienia plamki żółtej związanego z wiekiem po zmianie terapii afliberceptem na leczenie ranibizumabem.” \, Hyjek-Ryś, Anna,OphthaTherapy 4.2 (2017): 85-91

FAQ

Jak wygląda leczenie postaci wysiękowej zwyrodnienia plamki żółtej?

W Klinice Optegra leczenie wysiękowej postaci zwyrodnienia plamki żółtej zazwyczaj opiera się na zastosowaniu inhibitorów czynnika wzrostu naczyniowego (anti-VEGF). Są to leki działające miejscowo, które hamują tworzenie się nowych naczyń krwionośnych w plamce żółtej oraz cofają obrzęk siatkówki.

Lek podaje się w formie iniekcji bezpośrednio do gałki ocznej. Wprowadzenie preparatu do oka jest bezpiecznym i skutecznym sposobem leczenia AMD mokrej, a efekty terapii są zwykle zauważalne po kilku dniach lub tygodniach. W zależności od przypadku wykonuje się kilka zastrzyków w określonych odstępach czasowych.

Na czym polega diagnostyka zwyrodnienia plamki żółtej?

Jednym z podstawowych działań jest badanie dna oka z użyciem lampy szczelinowej. W trakcie badania okulista ocenia kolor i kształt plamki żółtej oraz obecność ewentualnych uszkodzeń i zmian zwyrodnieniowych. Kolejnym ważnym badaniem jest OCT (koherentna tomografia siatkówki), które pozwala na dokładne zobrazowanie struktur wewnątrz oka. Badanie okulistyczne pozwala zobrazować unaczynienie dna oka, ocenić zmiany w strukturze i przepływie krwi w obrębie plamki żółtej.

Czy leczenie zwyrodnienia plamki żółtej jest refundowane?

Zabiegi iniekcji doszklistowych wykonywane w Klinice Okulistycznej Optegra są finansowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Aby skorzystać z Programu Lekowego dla Pacjentów z wysiękowym AMD, należy zgłosić się do centrum medycznego z aktualnym skierowaniem od lekarza podstawowej opieki zdrowotnej lub okulisty. Następnie koniecznie jest przeprowadzenie bezpłatnych badań kwalifikujących. W przypadku pozytywnej decyzji informacja powinna pojawić się po upływie jednego do dwóch miesięcy.