Tarcza zastoinowa, czyli obrzęk tarczy nerwu wzrokowego – przyczyny, objawy i sposoby leczenia

13 kwietnia 2025

Tarcza zastoinowa (z łac. oedema papillae nervi optici), czyli obrzęk tarczy nerwu wzrokowego jest objawem neurologicznym zwiększonego ciśnienia płynu mózgowo-rdzeniowego. Lekarze okuliści częściej rozpoznają ten symptom u dzieci i ludzi młodych. Lekceważenie tego stanu jest groźne dla zdrowia oczu i wymaga pilnej interwencji medycznej. Dowiedz się, jakie są przyczyny, objawy i sposoby leczenia tarczy zastoinowej, zanim skorzystasz z konsultacji specjalistycznej.

Tarcza zastoinowa na dnie oka – przyczyny

Tarcza zastoinowa dotyczy neuropatii obrzękowej wywołanej przez wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego. Jest to objaw obustronny, ale jak pokazuje praktyka lekarska – równie często asymetryczny. Do podwyższonego ciśnienia wewnątrzczaszkowego może prowadzić z kolei:

• wrodzona lub nabyta niedrożność układu komorowego, 
• guzy tylnego dołu czaszki,
• guz rzekomy mózgu (idiopatyczne nadciśnienie wewnątrzczaszkowe),
• krwotoki wewnątrzczaszkowe,
• zapalenie opon rdzeniowo-mózgowych,
• urazy głowy,
• pourazowy obrzęk mózgu.

Objawy obrzęku tarczy nerwu wzrokowego u Pacjenta

Tarcza zastoinowa występuje zwykle obustronnie, choć nie w każdym przypadku symetrycznie. Wiedz, że zmiany w obrębie obrzęku mogą przebiegać kilkuetapowo. Co to dokładnie oznacza? Otóż wczesna tarcza zastoinowa jest przekrwiona i lekko uniesiona, a jej brzegi ulegają stopniowemu zatarciu (zaczynając od strony nosowej, następnie od góry, dołu oraz skroni). Następnie pojawia się obrzęk okołotarczowych włókien nerwowych siatkówki i zanika samoistne pulsowanie żylne w obrębie naczyń natarczowych (w przeciwnym razie nie możemy mówić o tarczy zastoinowej). Miej świadomość, że wczesna tarcza zastoinowa może zostać przeoczona, gdyż daje widocznych objawów ocznych. Przejściowe zaburzenia widzenia i pogorszenie ostrości wzroku zwykle wskazują na rozwój ustalonej tarczy zastoinowej. W miarę narastania obrzęku tarcza zastoinowa się powiększa. Lekarz może zaobserwować w badaniu pola widzenia znaczne poszerzenie plamki ślepej. Z kolei oftalmoskop uwidacznia tzw. linie Patona wokół tarczy nerwu wzrokowego.

Długotrwale utrzymujący się obrzęk tarczy nerwu wzrokowego powoduje:

• pogorszenie ostrości widzenia,
• zawężeniem pola widzenia,
• nudności i wymioty,
• bóle głowy,
• szumy uszne,
• zaburzenia świadomości
• senność
• widzenie podwójne.

Warto wspomnieć, że tarcza może mieć postać piorunującą, która rozwija się w ciągu 2-8 godzin.

Tarcza zastoinowa – diagnostyka i leczenie 

Wiedz, że lekarz dokonuje rozpoznania na podstawie oceny klinicznej i obrazowych badań wzorku, takich jak m.in.:

• oftalmoskopia,
• fotografia dna oka,
• optyczna tomografia koherentna (OCT),
• pomiar ciśnienia płynu mózgowo-rdzeniowego,
• rezonans magnetyczny (MRI).

Leczenie obrzęku polega na leczeniu przyczyny podstawowej oraz dążenia do zmniejszenia ciśnienia wewnątrzczaszkowego. W ciężkich przypadkach lekarz może wdrożyć kortykosteroidy podawane dożylnie i/lub we wstrzyknięciach okołogałkowych (zmniejszają stany zapalne). Niekiedy elementem terapii są również leki moczopędne (np. acetazolamid), które zmniejszają produkcję płynu mózgowo-rdzeniowego i obniżają ciśnienie śródczaszkowe. W przypadku zapalenia opon mózgowych lub innych infekcji zwykle stosuje się antybiotyki i leki przeciwwirusowe. Jeśli chodzi o interwencje chirurgiczne, jedną z metod zmniejszenia ciśnienia wewnątrzczaszkowego jest fenestracja osłonki nerwu wzrokowego.

FAQ

Źródła:

[12.02.2025 r.]

https://journals.viamedica.pl/polski_przeglad_neurologiczny/article/viewFile/19966/15669

https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/chorobyoczu/neurookulistykaizez/82786,tarcza-zastoinowa